ماهی‌بزرگ؛ پرواز کن!/مروری بر آلبوم «داماهی» از گروه داماهی/سیامک قلی‌زاده/سینا چراغی

داماهی در فرهنگ بومی جنوب ایران به معنی ماهی‌بزرگ است. در افسانه‌های جنوب ایران، از ماهی بزرگی یاد‌شده که در خلیج‌فارس می‌زیسته و در بطن خود شهری آرمانی داشته است.

گروه داماهی متشکل از رضا کولغانی، ابراهیم علوی، حمزه یگانه ، دارا دارایی و شایان فتحی در جریان فستیوال موسیقی تلفیقی در سال ۱۳۹۱در تهران شکل گرفت. رضا، ابراهیم و حمزه در این فستیوال با گروه دارا دارایی هم نوازی می‌کردند و این نقطه شروعی بود برای داماهی. گروه داماهی در جریان جام‌جهانی برزیل در سال ۲۰۱۴ به این کشور سفر کرده و در پروژه تولید یک فیلم سینمایی با نام (دو-ر-می-فا-صلح) در کنار ماهان میرعرب، گیتاریست و شایان فتحی درامر و نوازنده سازهای کوبه‌ای در شهرهای مختلف برزیل با پیام صلح به اجرا پرداخت.

گروه پس از بازگشت از برزیل، فعالیت اصلی خود را روی تولید اولین آلبوم خود گذاشت و اولین آلبوم رسمی خود را در شهریور ۱۳۹۴ روانه بازار نمود. همچنین داماهی علاوه بر اجرا در چند شهر برزیل و استیج رسمی فیفا در شهر کوریتیبا، در شهرهای تهران و بندرعباس به اجرای کنسرت پرداخته و توانسته در چیزی نزدیک به یکسال از شروع فعالیّت رسمی، طیف وسیعی از مخاطبین را با خود همراه سازد.

موسیقی داماهی بدون اصرار برای قرار گرفتن زیر چتر سبک و گونه‌ای موسیقیایی حاصل قرار گرفتن چند موزیسین ایرانی، با ریشه‌ها و پیشینه‌های بعضا متفاوت، در کنار یکدیگر است. هر چند که رد پای سبک‌های جاز، پاپ، راک، موسیقی آفریقا و آمریکای لاتین و هند و محلی ایران در موسیقی آنها وجود دارد ولی داماهی همیشه در جستجوی صداست، صدایی که بماند و در روح مخاطب اثر کند و از طریق حواس و عواطف با موسیقی همراه سازد. peeshnahad.com

 

شخصیت گروه داماهی با جنوب ایران گره خورده است. در نخستین برخورد با آلبوم، طرحی مواج با رنگ حنایی دیده می‌‌شود. طرح جلدی که با موج‌هایش دریا و باد را نشان می‌دهد و با رنگش صمیمیت و خون گرمی مردم جنوب را. داماهی سعی دارد نقش و نگارهایی را که زنان جنوبی با حنا حک می‌کنند با موسیقی نشان دهد و به کمک رنگ‌های مشخص، طرح‌های متفاوتی بزند. در این کار تا حد زیادی موفق بودند و محصولش آلبومی با 14 قطعه است که در عین حال، هم متنوع و هم یکدست است.
عمده ترانه‌های آلبوم عاشقانه است. بیشتر ترانه‌های عاشقانه که در موسیقی پاپ امروز  حالتی غمگین از عشق را روایت می‌کنند اما در این آلبوم اصولا با وجه مثبت و سرخوش عشق مواجهیم. البته در این مورد مدیون ترانه‌های محلی هستند که بیانی طناز دارند. ترانه‌های دخترک، بمان، محله خاموشان، گوشواره، گلبوته و سامبای بهار چنین فضایی دارند. قطعه «صندلی» اما عاشقانه‌ای با ترانه فارسی و معاصر است که فضایی غمگین را تصویر می‌کند؛ به جای تو که نیستی پشت میز، فقط می‌دهم گل به یک صندلی. با این وجود تنظیم آهنگ باعث شده تا قطعه بیشتر هیجان داشته باشد تا غم. «سوگند» اما با ترانه‌ای از ابراهیم منصفی، غمگین‌ترین عاشقانه آلبوم است. هرچند در این ترانه هم با یک روایت کمتر شنیده شده طرف هستیم که اجازه نمی‌دهد مانند اغلب عاشقانه‌های پاپ سطحی شود. دو قطعه که عاشقانه نیستند و از قضا هر دو گویشی محلی دارند، نقش مهمی در این آلبوم بازی می‌کنند. اولی یعنی «لنج و بیوه» ریتمیک‌ترین و شاید شادترین قطعه آلبوم است که داستان مشکلات زنی بیوه را روایت می‌کند. «مردن مردانه» اما بدون شک سیاه‌ترین و غمگین‌ترین ترانه آلبوم است. منصفی در این ترانه داستان مردی شکست خورده را روایت می‌کند که به دو راهی زندگی و مرگ رسیده: یا زندگی بختر (بهتر) یا مردن مردونه. نقطه مشترک دیگری که در این دو قطعه وجود دارد روایی-داستانی بودن ترانه است؛ داستانی که آغاز و پایان مشخص دارد و یک قصه کامل را تعریف می‌کند. در میان قطعات آلبوم، «صدا» با شعری از سیدرضا محمدی (شاعر افغان) حکایتی متفاوت است. صدا هم بار فلسفی و هستی‌شناسانه دارد، هم نگاهی عاشقانه: صدا ز کالبد تن به در کشید مرا، صدا به شکل کسی شد به بر کشید مرا. تنها نکته‌ای که فلسفه‌اش مشخص نیست وجود قطعه بی‌کلام با نام «شب‌های روز» است؛ نه از نظر ملودی و استایل قطعه فضاشکن (قطعه که معمولا در میانه آلبوم‌ها و برای تغییر فضا و جلوگیری از یکنواختی استفاده می‌شود) به حساب می‌آید و نه حرف جدید یا متفاوتی نسبت به قطعات دیگر دارد.
داماهی ترکیبی از موزیسین‌های باتجربه و میانسال همراه با جوانانی پرشور و کار بلد است. حمزه یگانه و دارا دارایی از «جزمن» های قدیمی‌اند که تجربه‌های فراوانی در بندهای مختلف مثل آبرنگ، میرا، نایما، پیتر سلیمانی پور، آرین کشیشی، دارکوب دارند. آن‌ها رفته‌رفته از تجربه‌های متفاوت در جز و راک به آلبومی ساده‌تر یعنی داماهی می‌رسند. شاید اعضای داماهی هم برای کسب درآمد کارهای دیگری انجام می‌دهند اما وقتی قرار است خودشان سمت موسیقی پاپ بروند به داماهی منتهی می‌شود؛ اثری با موسیقی منسجم و استاندارد همراه با کلام و خوانشی کاملاً پاپ. وقتی آهنگ‌های داماهی را گوش کنید با اثری پاپ روبه‌رو هستید ولی اگر صدای خواننده حذف شود بیشتر با سبک جز روبه‌رو می‌شوید. در واقع نگاه گروه به سبک و استایل در ملودی‌هایی که خواننده می‌خواند نیست؛ چرا که در خوانش و ملودی‌های اصلی (غیر از برخی تکنوازی‌ها)، با ملودی‌های کروماتیک (نت‌های چسبیده) که در سبک جز مرسوم است روبه‌رو نیستیم.
حتی برای وارد‌کردن موسیقی جنوب یا بلوچی در کارشان الزاما از مهم‌ترین المان یعنی ریتم استفاده پررنگ نمی‌کنند. ریتم‌های آشنای موسیقی جنوب، کمتر در این آلبوم شنیده می‌شود. آن‌ها اصراری ندارند که از دمام استفاده کنند اما باز هم حس و حال موسیقی جنوب را منتقل می‌کنند. حس و حالی که بیشتر از ریتم ریشه در شخصیت و خوانش و اشعار دارد. خوانش رضا کولغانی  وام‌دار لحن و لهجه زادگاهش است و به خوبی احساسی که در اشعار است را منتقل می کند. حضور رضا کولغانی و ابراهیم علوی که زادگاهشان جنوب کشور است باعث شده تا کاراکتر گروه هم رنگ و بوی جنوبی را داشته باشد. قطعات آلبوم به نوعی تابعی از شخصیت اعضا است. قطعاتی پر شور و هیجان مثل «لنج وبیوه» و «بمان» که در نیمه اول آلبوم هستند نزدیکی بیشتری با دارا و رضا دارند و قطعاتی مانند «مردن مردانه» و «صدا» که شاید با روحیه افراد درونگرا تناسب بیشتری دارد نمادی از ابراهیم و حمزه هستند.
کاری که داماهی می کند ساده و هوشمندانه است. آن ها دریافت های خود از موسیقی جنوب را در فرم های مشخص بیان می کنند و از این رو موسیقی آن ها به «ورد موزیک» نزدیک می شود. البته پیش از این پویا محمودی در «باراد» دست به چنین تجربه ای زده بود. اگر تعداد گروه هایی مانند داماهی با رویکرد ارائه موسیقی پاپ بیشتر شود شاید بستر مناسبی برای پیشرفت سلیقه شنیداری جامعه فراهم شود. مهمترین خطری که برای گروه های باشخصیت ایران و داماهی وجود دارد دامی به نام تکرار است.

منبع: musicema.com/node/262626

مشخصات آلبوم

عنوان: داماهی
آهنگساز: گروه داماهی
خواننده: رضا کولغانی
تنظیم: گروه داماهی
نوازندگان: دارا دارایی (گیتار باس)، ابراهیم علوی (عود و گیتار)، حمزه یگانه (پیانو و بنجو)، شایان فتحی (درامز و پرکاشن)
هنرمندان مهمان: استاد قنبر راستگو (نی‌جفتی در قطعه «لنج و بیوه»)، ماهان میرعرب (گیتار قطعه‌های «لنج و بیوه» و «سامبای بهار»)، احسان نی‌زن (کمانچه قطعه «سوگند» و ویلن قطعه «گوش‌واره») و مجید سالاری (شَروه‌خوانی قطعه «سوگند»)
صدابرداران: فرشاد شکوه‌فر، شایان فتحی، کسرا ابراهیمی، پویا نیک‌پور و صادق تسبیحی.
میکس و مسترینگ: شایان فتحی در استودیو شادو مادرید
گرافیک: مجتبی ادیبی
عکاس: امیر موسوی
ناشر و پخش‌کننده: نشر موسیقی نوفه
تهیه‌کننده: احسان رسول‌اُف
زمان انتشار: شهریور 1394