الفما | امر سوم: یادداشتی درباره نمایش “رژه کور” از گروه “دگره”/ محمد آزرم

امر سوم
یادداشتی درباره نمایش “رژه کور” از گروه “دگره”

محمد آزرم

نمایش “رژه کور” به کارگردانی “علیرضا طاهری” تا 29 تیرماه در تئاتر مستقل تهران روی صحنه است. “رژه کور” براساس نمایشنامه “اتهام به خود” نوشته پیتر هانتکه با ترجمه حسن ملکی و انیمیشن کوتاه “تانگو” ساخته‌ زبیگنیو ریبچنسکی نوشته شده.
می دانیم که زبان در تفکر “هانتکه” تنها وسیله ارتباط‌ نيست؛ جهانی برای سکنی گزیدن انسان بمثابه یک “هستنده” است. هانتكه درنوشته هایش ضمن مکالمه با جهان در حال نامیدن آن و “هست” کردن آن برای سکونت است و طوری زبان را به کار می گیرد که امور بدیهی و تکراری هم “بازنامیده” می شوند.
زبان هانتكه در نمایشنامه “اتهام به خود” زبانی مفهوم ساز است که اثر را به شعرهای کانسپچوال نزدیک می کند و براساس نسبتي که با جهان برقرار می کند، با تعريف هستی شناختی‌ هايدگر درباره زبان که می گوید “زبان خانه هستی است” مرتبط می شود.
هنر هانتکه در نوشتن متجلی می شود تا روایت را با “خوداندیشی” زبان پیش ببرد. زبان هانتکه سرشار از تکرارها، ترفندهای بلاغی و نقل قول های فردی ست و کلیشه های زبانی را نادیده می گیرد، زبان او زبانی تجربی ست كه بازنمای بیرون نیست با آنکه درباره اش حرف می زند؛ در عوض، جایی ست که درون هنرمند در آن تجلی می یابد و تمام ادراكات و عوالم حسی را فارغ از قوالب و قراردادهای مرسوم ادبی بیان می کند. علیه زبان مرسوم طغیان می کند تا حقیقت را آنگونه که می خواهد آشکار کند و در این راه به نحوه و چگونگی نوشتن می اندیشد. به بیان دیگر سوژه و ابژه نوشتن او منطبق هستند چرا که بخوبی می داند ادبیات با زبان شکل می گیرد نه با موضوع.
از سوی دیگر، تکرارها و همنشینی آنها درانیمیشن تانگو دستمایه احضار آن به نمایشنامه “رژه کور” شده است. هم متن اقتباسی هانتکه و هم اجرای اقتباسی از “تانگو” رفتار مشترکی دارند. تکرار کلام و کارهای روزمره و همنشینی اغراق آمیز آنها، معنای قراردادی را ملغی می کند و سطح دیگری از معناهای متکثر را پدید می آورد: جنون روزمرگی.
کلاژی که “علیرضا طاهری” در رژه کور ساخته، خطابی عام و انسانی دارد و نقدی است به نحوه زندگی انسان در جهان که به جای گوش فرا دادن به صدای درون خود و بازشنیدن آن در جهان؛ به جای خانه کردن در هستی، با کلیشه ها و روزمرگی ها، با تخریب ها و آلودگی ها زبان را از زبان و جهان را از معناها تهی کرده است. “رژه کور” امر سومی است که از اقتباس دو اثر متمایز بدست آمده است. اگر در نمایش “رژه کور” نقش ها و موقعیت ها از دست رفته اند، اگر انسان از موقعیت انسان بودن ساقط شده است و در موقعیتی معناباخته سرگردان است، علت آن فراموش کردن زبان به مثابه جهان است و کمترین کاری که نمایش “رژه کور” می کند، یادآوری همین مساله است. دیدن این نمایش را از دست ندهید.